Parada Murchhana with & Without Agni & Gandhaka

Parada Murchhana with & Without Agni & Gandhaka 

Introduction -

After shuddhisanskara Parada is in liquid form, and it can not be ingested in such state. 
If ingested in such state its not absorbed well. That’s why Parada is mixed with other dravyas & after doing some samskara it forms some different bonds & it is readily absorbable & potent in action. Also by Murchhana chanchalatwa & Ghanatwa of Parada is removed. 


MURCHHANA 

 तत्तद्विधिप्रभेदेन रसस्याव्यभिचरित:। 
 व्याधिघतकतायस्यात् सा मता मुर्च्छना बुधै:। र.त.६/१ 
Disease curing power created with sulphur or without sulphur yoga in mercury is called as Murchhana. 
 अथाव्याभिचारित व्याधिघातकत्वं मुर्च्छना । आ.प्र.१/३७ 
 Producing specific disease curing power in mercury is called as Murchhana. 

Difference between Murchhana & Murchhan
Murchhan - 
Murchhan is third sanskara of Mercury out of ashtavidh Sanskara. 
 It is a process in which mercury is pasted with some specific drugs till the “Nashtapishtatwa” is achieved. This is done with a wiew to remove various Kanchuka Dosha of Mercury resulting from the contact of Vanga(Tin) & Naga(lead)  

Murchhana-
Produces disease curing property in mercury. It makes Hg safe to ingest. Become multy coloured with Kajjali, Parpati, Rasasindoor, Swarna wanga, Mugdha rasa. Murchhan Third Samskara of Mercury which removes Naisargika (natural)dosas of Hg. Hg become Nasta pista with various medicine. Naga & Vanga Dosas are Removed with this procedure. So in brief , making mercury safe to ingest & improving its disease curing properties & Qualities is called as Murchhana & its completely different from Murchhan. 

Fruits of Murchhana 
 मारितं देहसिध्यर्थं मुर्च्छितं व्याधिनाशने । 
 रसभस्मं क्वचित् योगे देहार्थे मुर्च्छितं क्वचित् । आ.प्र.१/१६९ 
 Marit mercury produces Deha siddhi & Murchhit Mercury cures Diseases 
Types Of Murchhana - 
निर्गन्धा सगन्धाच मुर्च्छना द्विविधा मता । 
 निर्गंन्धा गन्धरहिता सगन्धा गन्ध संयुता ॥ र. त.६/२   
 सगन्धा तु बहिर्धुम अंतर्धुम निर्धुमतस्त्रिविधा। आ. प्र. १/३७ 

 Sagandha Murchhana -
- Murchhana done by adding Gandhaka in different amount.
- More common & popular.
- Easy to Prepare & very Safe to use.
- Does not produce any toxic effect.
- eg,. Kajjali, Parpati, Rasa sindoora, Makaradhwaja.

Nirgandha Murchhana -
- No sulphur is used.
- Hg made murchhit with Tuttha,Kasisa, Sphatika ,Lavana etc.
- Not common & toxic if used for long time.
- Hence should be used with care. eg. Rasa Pushpa, Rasa Karpoor

Sagni Murchhana- 
- Heat treatment is given.

Niragni Murchhana -
- Heat treatment is not given.
Sagandha Murchhana types 
1.Antardhoom- Glass bottle placed in waluka Yantra & corked before giving agni.eg.Makardhwaja 
2.Bahirdhoom- Corked when all vapours of gandhaka comes out 3.Nirdhoom- Heat is not given. Eg.Kajjali 

Types Of Murchhana(A.P.)
1Gandhapisti
2Gandhabaddha
3Gandhajirna
4Rasagandhakajjali
5Dhatupishti—a.Swarnapisti b.Rajatpisti c.Tamrapisti d.Abhraksatwapisti e.Kantalohapisti

Rasa Sindoor (Sagandha Sagni Murchhana) 
वसुतोलकप्रमाणं विमलिकृतं रसेशम् ।
विनिधाय खल्वमध्ये रससम्मिञ्च गन्धम् ॥
दिवसद्वयं प्रयत्नादिहं पेषयेद्विधिज्ञ:।
नवनिलनीरदभां खलु कज्जलि विदध्यात् ॥
अथ भावयेद्विधानात्तु वटान्कुरोत्थवारा ।
लघुशाल्मली शिफोत्थे: सलिलैस्तु वा त्रिवारम् ॥
मसिपात्रकोपमाङ्गी मलिनां तु काचकुपीम् । र.त.६/१६८-१७१

Rasasindoor(Red sulphide of Hg) Contents-Shuddha Mercury Shuddha Gandhaka Bhawana- Vatankur Swarasa/Laghushalmali

Action & Uses of Rasa Sindoor- 
योगवहिं परं वृष्यो बल्यश्चापि रसायन:।
निजानुपान योगैश्च सकलेष्वामयेषु च॥ रसामृतम्
Yogavahi (Catalyst) Vrishya (Aphrodisiac) Balya (tonic) Rasayana (Rejuvanator) Used in Jwara, Prameha, Shula,Bhagandara, Kshaya, Gulma, Pandu, Sthoulya, Vrana, Agnimandya,Kushta.

Dose—1-2 Ratti(125-250mg) With honey ,butter or Ghrit

Makaradhwaja rasa (Sagandha Sagni Murchhana)
न्यग्रोधशृंगप्रभवै रसैस्तु दिनं विमर्ध्याथ कुमारीकद्भि:॥
तत्काचकुम्भे निहितं सुगाढं मृत्कर्पटैस्तद्दिवसंत्रयंच।
पचेत् क्रमाग्नौ सिकताख्ययन्त्रे भवेद्रसोवै मकरध्वजाख्य:॥
तलस्थ स्वर्णभाग: स्यादेकोष्टौ मकरध्वजात् ।
तदर्धभागादेया: स्युर्लवंगात् कुंङ्कुमात्तथा ॥
जातिफलाच्च् कर्पुरदेकश्च मृगनाभित:।
वल्लवल्लद्वयं वाऽपि ताम्बुली दलसंयुतम्॥
भक्षयेन्मधुरस्निग्धं कटुकाम्लं विवर्जितम्।
श्रुतशीतं सितायुक्तं दग्धगोधुम आज्यकम् ॥
करोत्थग्निबलं पुंसां जराव्याधिविनाशन: ।
मेधायु: कान्तिजननो वृष्यश्च् मकरध्वज:॥ रसामृतम् १/४०-४५

Makaradhwaja (Chandrodaya rasa/Swarna sindoor)
Contents- 
1pala purified Gold Leave
8pala purified Mercury
16pala Purified Sulphur
Bhawana- Rakta Karpaspushpa swarasa/ vatankur swaras/ Ghrit Kumari Swarasa

Indication & Propertiesof Makardhwaja-

Improves Jatharagni, Memory.
Also improves Kanti & ayushya.
Kshayaghna,Kasaghna,used in Prameha Antra shoola, Sannipatajwara ,Mandagni ,Arochaka, Aamshul, Katishool, Hridshoola. Parinam shoola , Shwasa , Kushta , Galaganda , Gandamala, Atisar, Shlipad , Nadivrana. Good Vajikarana

Dose---0.5-2 ratti(60-250mg) with warm water/cow milk


Siddhamakardhwaja(R.T.) 
 पुर्वोक्त निजमानाच्च कनकेच्चतुर्गुनम्।
निर्दिष्ट मानप्रतिमौ भवतो रसगन्धकौ ॥
पूर्ववद् भावयित्वापि पचेसिकतयंत्रके।
एवन्तु षड्गुणं गन्ध जारयेत्क्रमशो भिषक्॥ र.त.६/२४५-२४६
Purified swarna patra-4 part Purified
Parada -8 part
Purified Gandhaka -16 part

Siddhamakaradhwaja (B.R.)
पलमानं रसंसम्यग् बहुसंस्कार संस्कृतम् ।
तथापलद्वयम् गन्धं शुद्धहेमद्विकार्षिकम्॥
सम्भुते सदृढेच् सुचिक्कने।
शोणप्रस्थरजे खल्वे सर्व संस्थाप्य मिश्रयेत् ॥
मर्दयेत् यत्नतो वैद्यो यामानष्टौ निरन्तरम् ।
रक्तकर्पास पुष्पस्य श्वेतांकोटफलस्यच् ॥
कुमार्याश्च रसै: सम्यग् भावयित्वा पृथक् पृथक् ।
स्थापयित्वा काचकुपीमध्ये सर्व प्रयत्नत: ॥ भै. र. रसायन ११०-११३

Siddhamakardhwaja(B.R.)
Purified Swarna patra-1 part
Purified Parada -2 part
Purified Gandhaka -4 part
Bhavana dravyas-Rakta karpas pushpa swarasa sweta ankot phala Ghrit kumari swarasa

Kajjali (Sagandha Niragni) 
योगोक्तमान गन्धेन निर्द्रवो मर्दते रस: ।
निश्चंद्र कज्जलाभाऽसौ कज्जलीत्यभिदियते ॥ रसामृतम् १/१८

Purified Mercury & Gandhaka in half , equal or double proportion.


Rasa Pushpa 
शुद्ध तोलपंचकं रसवरं काशीसकं सैन्धवं ।
दत्त्वाचैव समं समं सुमसृने खल्वे तत: पेषयेत् ॥
कुपीमध्यगतं पचेत्तु सिकतायन्त्रेऽथ यामद्वयम् ।
निहारप्रभमुर्ध्वभाग निचितं पुष्पं रसाद्यं हरेत् ॥
जलीय बाष्पे निष्क्रान्ते पिधानेन पिधायवै ।
कन्ठदेशस्थां वालुकाम् अपसारयेत् ॥
पुष्पवत् शोभते यस्मात् कुपिकन्ठ प्रलम्बितम् ।
रसपुष्पमिदं तस्मात् प्राणाचार्यैर्निगद्यते ॥ र.त.६/२९-३१

Rasa Pushpa (calomel/subchloride of Hg) Nirgandha Sagni Murchhana.
Contents–
purified Parada 5 tola
Saindhav 5 tola Purified
Kasisa 5 tola

Test of Rasa Pushpa 
महोज्वले लोहपात्रे जलबिन्दु तु विन्यसेत् ।
रसपुष्पं समदायं जलबिन्दौ विनिक्षिपेत् ॥
क्षणादुर्ध्वं जलं क्षिप्त्वा यदि कार्ष्ण्यं न लभ्यते । र.त. ६/३९-४०

Dose & indication of Rasa pushpa 
-0.5-2.5 Ratti (60-210mg) For Virechana
-2.5 Ratti Paediatric Virechana
-0.5 Ratti For Hikka-1/8 Ratti Firanga
- 1/4 Ratti Also used in Jalodara, Visuchika, Krimi.

Anupana---- Jaggery, Milk or Water

Rasa Karpoor 
पलसम्मितम् प्रयत्नात् विमलीकृतं रसेशम् ।
स पलार्धक पलैक विमलंच गंधकाम्लम् ॥
चषकोपमे विशुद्धं निदधीत काचपत्रे ।
विनिधाय काचपात्र त्वयसस्त्रिपादिकायाम् ॥
ज्वलिते सुराप्रदिपे संशोषयेज्जलांशम् ।
अथ शोषिते तु चुर्णे त्ववतार्य वै प्रदिपात् ॥
समभागीकंच दद्याल्लवणं तु सैंधवाख्यम् ।
परिमेल्य चुर्णमेतन्निदधीत कचकुप्याम् ॥
युगसंङ्खयकैस्तु यामै: सिकताख्ययन्त्रसंस्थम् ।
विपचेदतीप्रयत्नात् रसतन्त्रकर्मविज्ञ: ॥
स् अवबुध्य काचकुपिं स्वत एव शितलांङ्गीम् ।
घनसार नामधेयं रसमाहरेद्रसज्ञ: ॥ र.त. ६/६५-७०

Rasa Karpoor (Per chloride of Mercury) Nirgandha sagni Murchhana
Contents-
Purified Mercury 1 pala
Sulphuric acid1.5 pala
Saindhava 1 pala

Dose---1/64-1/32 Ratti (2mg -4mg)

Indication of Rasa Karpoor
-Bacteriostatic as well as bacteriocidal.
-Used in Atisar & Pravahika
-Used to stop Vrana strava
-It is Grahi, Ruchya, Krimi Nashaka
-Cures Itching, Blisters, Kushta & syphilis.

Mugdha Rasa 
गुन्जार्धत: समारभ्य सार्धगुञ्जद्वयोन्मिता ।
पुर्नमात्रा मता मुग्धरसस्य तरुणोचिता ॥
गुञ्जाष्टमांश तश्चास्य गुञ्जा पादांशसन्मिता ।
पुर्णमात्रा मता विज्ञैर्वार्षिकस्यार्भकस्यतु ॥ र.त. १३/१४

Mugdha Rasa (grey powder)
Purified Mercury-1 part
Pure Khatika -2 part 

Dose--
-1/2 – 2.5 Ratti(60-210mg) 
- 1yr old child-1/8 Ratti- ¼ Ratti 

 Indication- 
 Cures Atisar, Vamana, Firanga, also used in paediatric Atisar & Bad Smelling Diarrhoea.